İktisadi güvenlik arayışlarından sosyal güvence sistemi içinde önemli bir yere sahip olan bireysel emeklilik sisteminin (BES) rolü ve önemi, ülkelerin gelecek sosyal güvenlik politikalarında büyüyerek güçlenecektir. Sosyal güvenlik sistemlerinin ülke bütçeleri üzerinde yarattığı baskı, BES'e daha fazla ihtiyaç duyulmasına neden olacaktır. Kaldı ki; günümüzde ülkeler BES'e katılımı zorunlu hale getirmek suretiyle bunu hissettirmeye başlamışlardır. Dünya genelinde söz konusu olan bu gelişmelere paralel düzenlemeler, Türk BES'de de yaşanmaktadır. 2016 yılının son aylarına doğru artık BES'e katılımın zorunlu olması yönündeki eğilimler kamuoyuyla paylaşılmaya başlanmış ve ilgili düzenlemeler yasalaşmıştır. O halde gelecek on yılda Türk sosyal güvenlik sisteminin tümüyle değişebileceği ihtimalinin güçlendiği söylenebilir. BES, sosyal güvenceye ek olarak uygulanan bunun yanında tasarrufları uzun dönemde arttıran etkileriyle önemli ekonomik fonksiyonları yerine getirmektedir. Tasarruf artışını ekonominin her kesimine yaymak her zaman mümkün olamayabilir. Bu amacı gerçekleştirmek zaman zaman teşvik uygulamalarıyla sistemi desteklemekten geçmektedir. En uygun/etkili teşvik aracının ise vergisel teşvikler olduğu söylenebilir. Bu noktada çalışma Türk BES'in vergilendirilmesine yönelik uygulamalara açıklık getirmektedir. Sigorta kavramı ve temeli üzerinden, hayat sigortaları branşından BES'e yönelik teorik açıklamalara yer veren çalışma, BES'i zorunlu ve gönüllü uygulayan ülke örneklerine yer vermekte ve Türkiye'de uygulanan bireysel emeklilik sisteminin vergilendirilmesi konusunda detaylı açıklamaları içermektedir. (ÖNSÖZDEN)
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
Sigorta Kavramı, Kamu ve Özel Sigorta Hukuku ve Bireysel Emeklilik Sistemi
1. SİGORTA KAVRAMI, KAMU VE ÖZEL SİGORTA HUKUKU VE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ
1.1. Sigorta Kavramı
1.2. Risk Kavramı ve Türleri
1.3. Kamu Sigorta (Sosyal Güvenlik) Hukuku
1.3.1. Sosyal Riskler ve Sosyal Güvenliğin Temel Prensipleri
1.3.2. Sosyal Güvenlik Kavramı
1.3.3. Sosyal Güvenlik Sisteminin Doğuşu ve Gelişimi
1.3.4. Sosyal Güvenlik Sisteminin Amaçları ve Araçları
1.3.4.1. Sosyal Güvenlik Sisteminin Amaçları
1.3.4.2. Sosyal Güvenlik Sisteminin Araçları
1.3.5. Sosyal Güvenlik Sisteminin Finansmanı
1.4. Özel Sigorta Hukuku
1.4.1. Bireysel (Özel) Riskler
1.4.2. Özel Sigorta Sistemin Doğuşu ve Gelişimi
1.4.3. Özel Sigorta Sisteminin Amaçları
1.4.4. Özel Sigorta Sisteminin Araçları
1.4.4.1. Hayat (Can) Sigortaları
1.4.4.2. Mal Sigortaları
1.4.4.3. Sorumluluk Sigortaları
1.4.5. Özel Sigorta Siteminde Yer Alan Aktörler
1.4.6. Özel Sigorta Sisteminin Finansmanı
1.5. Bireysel Emeklilik Sistemi
1.5.1. Kavram
1.5.2. Bireysel Emeklilik Sisteminin Gelişimi
1.5.2.1. Bireysel Emeklilik Sisteminin İlk Uygulamaları
1.5.2.2. 1980-1990 Yılları Arası Bireysel Emeklilik Sistemi
1.5.2.3. 1990 Sonrası Bireysel Emeklilik Sistemi
1.5.3. Bireysel Emeklilik Sisteminin Temel Hedefleri
1.5.3.1. Bireysel Emeklilik Sisteminin Sosyal Fonksiyonu
1.5.3.2. Bireysel Emeklilik Sisteminin Sigorta Fonksiyonu
1.5.3.3. Bireysel Emeklilik Sisteminin Ekonomik Fonksiyonu
İkinci Bölüm
Seçilmiş Ülkelerde Bireysel Emeklilik Sistemi ve Vergilendirilmesi
2. SEÇİLMİŞ ÜLKELERDE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ VE VERGİLENDİRİLMESİ
2.1. Katılımın Zorunluluk Esasına Bağlı Olduğu Bireysel Emeklilik Sistemleri ve Vergilendirilmesi
2.1.1. Şili'de Bireysel Emeklilik Sistemi ve Vergilendirilmesi
2.1.1.1. Şili Emeklilik Sisteminin Tarihsel Gelişimi
2.1.1.2. Şili Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi
2.1.1.3. Şili Vergi Sistemi ve Emeklilik Sisteminin Vergilendirilmesi
2.1.2. Avustralya'da Bireysel Emeklilik Sistemi ve Vergilendirilmesi
2.1.2.1. Avustralya Emeklilik Sisteminin Tarihsel Gelişimi
2.1.2.2. Avustralya Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi
2.1.2.3. Avustralya Vergi Sistemi ve Emeklilik Sisteminin Vergilendirilmesi
2.1.3. Birleşik Krallık'ta Bireysel Emeklilik Sistemi ve Vergilendirilmesi
2.1.3.1. Birleşik Krallık Emeklilik Sisteminin Tarihsel Gelişimi
2.1.3.2. Birleşik Krallık Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi
2.1.3.3. Birleşik Krallık Vergi Sistemi ve Emeklilik Sisteminin Vergilendirmesi
2.2. Katılımın Gönüllük Esasına Bağlı Olduğu Emeklilik Sistemleri ve Vergilendirilmesi
2.2.1. Amerika Birleşik Devletleri'nde Bireysel Emeklilik Sistemi ve Vergilendirilmesi
2.2.1.1. Amerika Birleşik Devletleri Emeklilik Sisteminin Tarihsel Gelişimi
2.2.1.2. Amerika Birleşik Devletleri'nde Zorunlu Kamu Emeklilik Sistemi
2.2.1.3. Amerika Birleşik Devletleri'nde Gönüllü Bireysel Emeklilik Sistemi
2.2.1.4. Amerika Birleşik Devletleri Vergi Sistemi ve Emeklilik Sisteminin Vergilendirilmesi
2.2.2. Almanya'da Bireysel Emeklilik Sistemi ve Vergilendirilmesi
2.2.2.1. Almanya Emeklilik Sisteminin Tarihsel Gelişimi
2.2.2.2. Almanya Zorunlu Kamu Emeklilik Sistemi
2.2.2.3. Almanya Gönüllü Bireysel Emeklilik Sistemi
2.2.2.4. Almanya Vergi Sistemi ve Emeklilik Sisteminin Vergilendirme
Üçüncü Bölüm
Türkiye'de Bireysel Emeklilik Sistemi
3. TÜRKİYE'DE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ
3.1. Genel Olarak Bireysel Emeklilik Sistemi, Anayasal Dayanağı ve Gelişimi
3.1.1. Genel Olarak
3.1.2. Bireysel Emeklilik Sisteminin Anayasal Dayanağı
3.1.3. Türkiye'de Bireysel Emeklilik Sisteminin Hukuki Gelişimi
3.1.3.1. Bireysel Emeklilik Sisteminde 5684 Sayılı Kanunla Öngörülen Değişiklikler
3.1.3.2. Bireysel Emeklilik Sisteminde 5728 Sayılı Kanunla Öngörülen Değişiklikler
3.1.3.3. Bireysel Emeklilik Sisteminde 6327 Sayılı Kanunla Öngörülen Değişiklikler
3.1.3.4. Bireysel Emeklilik Sisteminde 6456 Sayılı Kanunla Öngörülen Değişiklikler
3.1.3.5. Bireysel Emeklilik Sisteminde 6740 Sayılı Kanunla Öngörülen Değişiklikler
3.1.3.6. Bireysel Emeklilik Sisteminde 6770 Sayılı Kanunla Öngörülen Değişiklikler
3.1.4. Bireysel Emeklilik Sisteminin Amacı, Kapsamı ve Sistemde Yer Alan Aktörler
3.1.5. Bireysel Emeklilik Sözleşmeleri
3.1.5.1. Bireysel Emeklilik Sözleşmesi
3.1.5.2. Grup Bireysel Emeklilik Sözleşmesi
3.1.5.3. Emeklilik Gelir Sözleşmesi
3.1.6. Bireysel Emeklilik Sisteminin İşleyişi ve Emeklilik
3.1.6.1. Bireysel Emeklilik Sistemine Katılma
3.1.6.2. Sözleşen Tarafların Hak ve Yükümlülükleri
3.1.6.3. Emekli Olma ve Diğer Emeklilik Seçenekleri
3.1.6.4. Katılımcının Vefatı ve İş Göremezlik Durumu
3.1.7. Bireysel Emeklilik Şirketi ve Denetim
3.1.7.1. Bireysel Emeklilik Şirketinin Hukuki Statüsü
3.1.7.2. Bireysel Emeklilik Şirketinin Kuruluşu
3.1.7.3. Türk Ticaret Kanunu'nda Anonim Şirketin Kuruluş ve Örgütlenmesi
3.1.7.4. Bireysel Emeklilik Şirketinin Faaliyet Ruhsatı Alması
3.1.7.5. Bireysel Emeklilik Şirketinin Organları
3.1.7.6. Bireysel Emeklilik Şirketinin Denetimi
3.1.7.7. Bireysel Emeklilik Şirketinin Sorumlulukları
3.1.7.8. Bireysel Emeklilik Aracılığı ve Mesleğin Hukuki Niteliği
3.1.8. Bireysel Emeklilik Yatırım Fonları
3.1.8.1. Fonun Tanımı
3.1.8.2. Fon Kuruluş İzni
3.1.8.3. Fonun Faaliyete Geçmesi
3.1.8.4. Fon Malvarlığı ve Portföyü ile Fon Malvarlığının Saklanması
3.1.8.5. Fonun Yönetimi
3.1.8.6. Fon Portföy Yöneticileri
3.1.8.7. Fonun Giderleri
3.1.9. Bireysel Emeklilikte Yeni Dönem: Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi
3.1.9.1. Zorunlu İşyeri Bireysel Emeklilik Kanun Tasarısı
3.1.9.2. Türkiye'de Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi
3.1.9.3. Sosyal Devlet İlkesi Açısından Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi
3.1.9.4. Zorunlu Bireysel Emeklilik Sisteminin Değerlendirilmesi
3.1.10. Bireysel Emeklilik Ceza Hukuku
3.1.10.1. İdari Suç ve Cezalar
3.1.10.2. Adli Suç ve Cezalar
3.1.11. Bireysel Emeklilik Sisteminde Devlet Katkısı
3.1.11.1. 6327 Sayılı Kanun Öncesi Sisteme Katılanlara Tanınan Vergisel Ayrıcalıklar ve Sorunlar
3.1.11.2. 6327 Sayılı Kanun Sonrası Uygulanan Devlet Katkı Modeli
3.1.12. Seçilmiş Ülkeler ile Türk Emeklilik Sisteminin Karşılaştırmalı Analizi
Dördüncü Bölüm
Türkiye Bireysel Emeklilik Sisteminde Kurum ya da Kuruluşların Vergilendirilmesi
4. TÜRKİYE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNDE KURUM YA DA KURULUŞLARIN VERGİLENDİRİLMESİ
4.1. Bireysel Emeklilik Şirketlerinin Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu
4.1.1. Emeklilik Şirketinin Elde Ettiği Gelirler
4.1.1.1. Giriş Aidatı
4.1.1.2. Yönetim Gider Kesintisi
4.1.1.3. Fon Toplam Gider Kesintisi ve Performans Kesintisi
4.1.1.4. Diğer Kesintiler
4.1.1.5. Giriş Aidatı ve Kesinti Toplamına Yönelik Sınırlar
4.1.2. Bireysel Emeklilik Şirketlerince Elde Edilen Gelirin Hukuki Niteliği
4.1.3. Bireysel Emeklilik Şirketlerinin Kurumlar Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
4.1.4. Bireysel Emeklilik Şirketlerinin Gider Vergileri Kanunu Karşısındaki Durumu
4.1.5. Bireysel Emeklilik Şirketlerinin Damga Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
4.2. Bireysel Emeklilik Fonlarının Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu
4.2.1. Bireysel Emeklilik Fonlarının Elde Ettiği Gelirler
4.2.2. Bireysel Emeklilik Fonlarının Kurumlar Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
4.2.3. Bireysel Emeklilik Fonlarının Gider Vergileri Kanunu Karşısındaki Durumu
4.3. Bireysel Emeklilik Aracılarının Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu
4.3.1. Bireysel Emeklilik Aracılarının Elde Ettiği Gelirler
4.3.2. Aracılık Faaliyetinde Bulunan Gerçek Kişilerin Elde Etikleri Gelirlerin Vergilendirilmesi
4.3.3. Aracılık Faaliyetinde Bulunan Acentelerin Elde Ettikleri Gelirlerin Vergilendirilmesi
4.3.4. Bireysel Emeklilik Aracılarının Gider Vergileri Kanunu Karşısındaki Durumu
4.3.5. Bireysel Emeklilik Aracılarının Katma Değer Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
Beşinci Bölüm
Türkiye Bireysel Emeklilik Sisteminde Katılımcıların Vergilendirilmesi
5. Türkiye Bireysel Emeklilik Sisteminde Katılımcıların Vergilendirilmesi
5.1. Bireysel Emeklilik Sistemine Katılanların ve Elde Edilen Gelirlerin Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu
5.1.1. 6327 Sayılı Kanun Öncesi Vergilendirme Rejimi ve Sorunlar
5.1.1.1. Bireysel Emeklilik Sistemine Katkı Payı Ödeyen İşverenlerin Gelir Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumları
5.1.1.2. Bireysel Emeklilik Sistemine Katkı Payı Ödeyen Katılımcı Gerçek Kişilerin Gelir Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
5.1.1.3. Sistemden Emekli Olma Halinde Elde Edilen Gelirin Gelir Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
5.1.1.4. Sistemden Ayrılma Halinde Elde Edilen Gelirin Gelir Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
5.1.1.5. Sisteme Getirilen Eleştiriler
5.1.2. 6327 Sayılı Kanun Sonrası Vergilendirme Rejimi ve Sorunlar
5.1.2.1. Sisteme Katkı Payı Ödenmesi Halinde Vergilendirme Rejimi
5.1.2.2. Sistemden Emekli Olma Halinde Vergilendirme Rejimi
5.1.2.3. Sistemden Ayrılma Halinde Vergilendirme Rejimi
5.1.3. Bireysel Emeklilik Sisteminden Hak Edilen Ödeneklerin Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
5.1.3.1. Bireysel Emeklilik Sisteminden Lehdar Olarak Gelir Elde Edenlerin Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
5.1.3.2. Devlet Katkısı Hak Edenlerin Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu
5.2. Yurt Dışı Bireysel Emeklilik Şirketlerinden Elde Edilen Ödeneklerin Vergilendirilmesi
5.2.1. Genel Olarak
5.2.2. Elde Edilen Gelirin Hukuki Niteliği
5.2.2.1. Türk Vergi Mevzuatında Elde Edilen Gelirin Hukuki Niteliği
5.2.2.2. Uluslararası Vergi Mevzuatında Elde Edilen Gelirlerin Hukuki Niteliği
5.2.3. Yurt Dışı Bireysel Emeklilik Şirketlerinden Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Sorunlar
5.3. Türk Bireysel Emeklilik Sisteminde Mevcut Sorunlar ve Çözüm Önerileri
5.3.1. Gelir Vergisi Mükellefi Ticari Kazanç Sahibi İşveren İle Diğer İşverenler Arasındaki Vergi Adaletsizliği
5.3.2. Gelir Vergisi Mükellefi Ticari Kazanç Sahibi İşveren Tarafından Çalışanı Adına Ödenen Katkı Paylarının Vergi Dışı Kalması
5.3.3. İşveren Grup Emeklilik Sözleşmelerinde Çalışan Tarafından Hak Edilmeyen Katkı Paylarında İade
5.4. Türk Bireysel Emeklilik Sisteminin Mevcut Finansal Yapısı ve Önerilen Vergi Teşvikleri
KAYNAKÇA