Uluslarüstü bir Sözleşme ve Mahkeme olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Türk Hukukuna etkileri yadsınamayacak boyuttadır. Etkisini en derinden gösterdiği alanlardan biri de idari yargılama hukukumuzdur. AİHM tarafından ortaya konulan adil yargılanma hakkı anlayışı, idari yargılama hukukumuzun hemen hemen tüm meseleleri ile etkileşime girerek bu alanda bir dönüşümü başlatmış ve hala da dönüşümün devamında etkili olmaktadır. Bu kapsamda, çalışmada AİHM'in verdiği ihlal kararları üzerine gerçekleşen değişikliklerin yanında, AİHM kararı olmasa da gerekçe olarak AİHS ve AİHM'in etkisinin gösterildiği değişiklikler ve de ne o konuya ilişkin bir AİHM kararı ne de değişiklik gerekçesinde AİHS ve AİHM etkisinden bahsedilmemesine rağmen, bunların etkisinin hissedildiği değişiklikler tespit edilmiştir. Buna ilaveten idari yargılama hukukumuz bakımından olası ihlal sebepleri ortaya konularak adil yargılanma hakkına uygunluk bakımından bir ileri bakış sağlanmaya çalışılmıştır.(TANITIM YAZISI)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
Birinci Bölüm
Konuyla İlgili Temel Kavramlar
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ
A. Genel Olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
B. AİHS'in Özellikleri
C. AİHM'in AİHS'i Yorumlamaya İlişkin Prensipleri
1. Özerk Yorum
2. Geliştirici Yorum
3. Ulusal Takdir Payı (Margin of Appreciation)
4. Orantılılık İlkesi
D. Bir Uluslararası Sözleşme Olarak AİHS'in Türk Hukuku Açısından Anlam ve Kapsamı
1. Anayasa Hükmü Uyarınca
2. Doktrinel Görüşler
3. Konuya İlişkin Kanaatimiz
E. AİHS'in Ulusal Mahkeme Kararlarına Yansıması
1. Anayasa Mahkemesi Kararlarında AİHS Yaklaşımı
2. Danıştay Kararlarında AİHS Yaklaşımı
3. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kararlarında AİHS Yaklaşımı
II. DENETİM MEKANİZMASI: AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ
A. AİHM Kararlarının Niteliği ve Uygulanması
B. AİHM Kararlarının Uygulanmasının Denetimi
III. ADİL YARGILANMA HAKKI
A. Kavram
B. Uygulama Alanı: Medeni Hak ve Yükümlülüklerle İlgili Nizalar ve Suç İsnadı
1. Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Nizaların Kapsamı
2. Cezai Alanda Yöneltilen Suçlamalar: Suç İsnadı
C. Adil Yargılanma Hakkı Unsurlarının Tasnifi
İkinci Bölüm
Adil Yargılanma Hakkının 6. Madde Metninde Yer Alan Açık Unsurları
IV. YASAYLA KURULMUŞ BAĞIMSIZ VE TARAFSIZ MAHKEMEDE YARGILANMA HAKKI
A. AİHM İçtihadında Yasayla Kurulmuş Bağımsız ve Tarafsız Mahkemede Yargılanma Hakkı
1. Yasayla Kurulmuş Mahkeme
2. Bağımsız Mahkeme
3. Tarafsız Mahkeme
4. Hakkın İhlalini Ortadan Kaldırma Olasılıkları
B. Türk İdari Yargılama Hukuku Açısından AİHS ve AİHM Kararları Işığında Bağımsız ve Tarafsız Mahkemede Yargılanma Hakkının Değerlendirilmesi
1. Bağımsızlığın Türk Hukukundaki Görünümü
2. Türk Hukukunda Yüksek Yargı Mensuplarının Seçimi
3. Tarafsızlığın Türk Hukukundaki Görünümü
4. Türkiye'ye Karşı Başvurularda Yer Alan Mahkemelerin Özel Olarak İncelenmesi
V. ALENİ YARGILAMA VE ALENİ HÜKÜM
A. AİHM İçtihadında Aleni Yargılama ve Aleni Hüküm
1. Yargılamanın Aleni ve Duruşmalı Olması
2. Aleni Hüküm
B. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Aleniyet İlkesinin Değerlendirilmesi
1. Aleni Yargılanma Hakkı Açısından İnceleme
2. Aleni Hüküm Hakkı Açısından İnceleme
VI. MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKI
A. AİHM İçtihadında Makul Sürede Yargılanma Hakkı
1. Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali Konulu Başvurularda İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Meselesi
2. Dikkate Alınan Süre
3. Makul Sürenin Değerlendirilmesinde Kullanılan Kriterler
4. Aşırı Yargılama Süresine Devletin Müdahalesi
B. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Makul Sürede Yargılanma Hakkının Değerlendirilmesi
1. Makul Sürede Yargılanma Hakkının Mevzuattaki Dayanakları
2. İdari Yargı Müesseselerinin Makul Sürede Yargılanma Hakkıyla İlişkisi
3. Türk İdari Yargısında Makul Sürede Yargılanma Hakkını Kronik Şekilde İhlal Eden Konular
4. Etkili İç Hukuk Yolu Arayışı: Tazminat Komisyonu ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru
5. Yapısal Organizasyon Sorunu Haline Gelmiş Gecikmeler İçin Etkili Bir Değişiklik: İstinaf
VII. ADİL YARGILANMANIN AİHS MADDE 6 METNİNDE YER ALAN AÇIK UNSURLARININ TÜRK İDARİ YARGISINA MUHTEMEL ETKİLERİNE İLİŞKİN TESPİTLER
Üçüncü Bölüm
Adil Yargılanma Hakkının Zımni Unsurları
I. AİHM'İN ZIMNİ UNSURLAR İÇTİHADI
II. MAHKEMEYE ERİŞİM HAKKI
A. AİHM İçtihadında Mahkemeye Erişim Hakkı
1. Dava Türleri Bakımından Mahkemeye Erişim Hakkının Uygulama Alanı
2. Kapsamı
3. Mahkemeye Erişim Hakkının 13. Madde ile İlişkisi
4. Mahkemeye Erişim Hakkının Sınırlandırılması
B. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Mahkemeye Erişim Hakkının Değerlendirilmesi
1. İdari Yargıda Dava Açma Ehliyetinin Mahkemeye Erişim Hakkına Etkileri
2. İdari Yargılama Usulü Kanunu Uyarınca Dilekçelerin Verileceği Yerler
3. İdari Yargıda Dava Açma Sürelerinin Mahkemeye Erişim Hakkına Etkileri
4. Yargı Harçlarının Mahkemeye Erişim Hakkına Etkileri
5. İdari Yargıda Davanın İhbarı ve Davaya Müdahale Müesseselerinin Mahkemeye Erişim Hakkına Etkileri
6. İdari Yargıda Hasım Düzeltme Müessesesinin Mahkemeye Erişim Hakkına Etkileri
7. Yargı Denetimi Dışında Bırakılan İdari İşlemler
8. İdari Yargıda Islah Müessesesi ve Mahkemeye Erişim Hakkı
9. Türk İdari Yargılama Hukukunda Kanun Yollarında Esas İncelemesinin Mahkemeye Erişim Hakkına Etkisi
III. SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ İLKESİ
A. AİHM İçtihadında Silahların Eşitliği İlkesi
1. Delil Sunma İmkanı Yönünden Eşitlik
2. Bilirkişi Yönünden Eşitlik
3. Davanın Tarafları Arasındaki Usuli Eşitsizlikler
4. Bilgi ve Belgelere Ulaşmada Eşit İmkanlar
5. Yasamanın Müdahalesi
6. Davanın Tarafı Haline Gelen Yasal Görevlilerin Üstlendiği Rol
B. Türk İdari Yargılama Hukuku Açısından AİHS ve AİHM Kararları Işığında Silahların Eşitliği İlkesinin Değerlendirilmesi
1. Silahların Eşitliği Açısından Yasamanın Müdahalesi
2. İvedi Yargılama Usulünün Silahların Eşitliği Açısından İncelenmesi
IV. ÇELİŞMELİ YARGILANMA HAKKI
A. AİHM İçtihadında Çelişmeli Yargılanma Hakkı
B. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Çelişmeli Yargılama İlkesinin Değerlendirilmesi
V. DELİLLERE İLİŞKİN TEMEL KURALLAR
A. AİHM İçtihadında Delillere İlişkin Temel Kurallar
1. Genel Olarak
2. Delillerin Duruşmada Sunulması ve Tartışılması
3. Delillerin Kabul Edilebilirliği
B. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Delillere İlişkin Temel Kurallar
1. Hukuka Aykırı Biçimde Elde Edilen Delillerin İdari Yargıda Kabuledilebilirliği
2. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Delillere Ulaşma ve Yorum Yapabilme Hakkının Değerlendirilmesi
3. Türk İdari Yargılama Hukukunda Karar Kesinleştikten Sonra Elde Edilen Deliller
4. Tanık ve Bilirkişi
VI. DURUŞMADA HAZIR BULUNMA HAKKI
A. AİHM İçtihadında Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı
1. Genel Olarak
2. Kapsamı
3. Duruşmada Hazır Bulunma Hakkından Feragat
4. Duruşmada Hazır Bulunmaya Gerek Olmayan Haller
B. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Duruşmada Hazır Bulunma Hakkının Değerlendirilmesi
1. Mevzuat ve İçtihatlar Uyarınca Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı
2. Kanun Yolları İncelemesinin Kapsamı Açısından Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı
VII. SUSMA VE KENDİNİ SUÇLAMAMA HAKKI
A. AİHM İçtihadında Susma ve Kendini Suçlamama Hakkı
B. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Susma ve Kendini Suçlamama Hakkının Değerlendirilmesi
VIII. GEREKÇELİ KARAR HAKKI
A. AİHM İçtihadında Gerekçeli Karar Hakkı
1. Özellikle Kanun Yollarının Mevcut Olduğu Sistemlerde Gerekçeli Karar Hakkına Riayet Edilmesi Büyük Önem Taşımaktadır
2. Gerekçeli Karar Hakkı Tarafların Bütün Savlarının Ayrıntılı Olarak Cevaplanmasını Gerektirmemektedir
3. Mahkemece Verilen Gerekçe Yeterli Olmalıdır
4. Gerekçe Yasaya Dayanmalıdır
B. Türk İdari Yargılama Hukukunda AİHS ve AİHM Kararları Işığında Gerekçeli Karar Hakkının Değerlendirilmesi
1. Genel Olarak
2. Yürütmenin Durdurulması Kararlarında Gerekçe
IX. ADİL YARGILANMANIN ZIMNİ UNSURLARININ TÜRK İDARİ YARGISINA MUHTEMEL ETKİLERİNE İLİŞKİN TESPİTLER
SONUÇ
KAYNAKÇA
AİHM ve AİHK KARAR KRONİĞİ