Kanun-ı Esasi, Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri bakımından metin anlamında ilk anayasamız olarak önemli bir yere sahiptir. Daha önce birçok farklı noktadan incelenen bu anayasanın, egemenlik anlayışı bakımından açıkça izahı yapılmamıştır. Bu fikirden hareketle öncelikle batıda ve Osmanlı'daki egemenlik anlayışları incelenmiş ve hukuki bir zemine oturtulmuş, daha sonra Kanun-ı Esasi'de egemenliğe ilişkin hükümler tek tek incelenerek hangi konsepte uyduğu ortaya çıkarılmıştır. Yararlanılan anayasa hukukuna ilişkin çalışmalarda Kanun-ı Esasi genel-geçer bir ifade ile batıda kendisinden önce çıkarılan, özellikle meclis yolu ile kralın egemenliğinin oldukça sınırlandığı liberal anayasa türü olan 1831 Belçika Anayasası'na benzetilmiş ve egemen yetkileri meclisle paylaşmadığı için eleştirilmiştir. Oysa batıdaki anayasacılık hareketleri, iktidarın sınırlandırıldığı tek bir yönde ilerlememiştir. Kralın iktidarının meşrulaştırıldığı 1851 Prusya Anayasası ve 1848 Sardunya Anayasası incelendiğinde, Kanun-ı Esasi'nin ilk halinin meclisi neden ön plana çıkarmadığını göstermiştir. Sonuç olarak Kanun-ı Esası, padişahın egemenliğini koruduğu, meclisin sembolik bir vazife üstlendiği muhafazakar anayasalara bir örnektir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
BATIDA EGEMENLİK ANLAYIŞI
I. TERMİNOLOJİ SORUNU
II. EGEMENLİĞİN BOYUTLARI
A. İÇ EGEMENLİK
1. Egemenliğin Sürekliliği
2. Egemenliğin Mutlaklığı
3. Egemenliğin Bölünmezliği ve Devredilmezliği
B. DIŞ EGEMENLİK
C. ÜÇÜNCÜ BOYUT: STEPHEN KRASNER'İN SINIFLANDIRMASI
III. EGEMENLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ
A. İLK ÇAĞ
B. ORTA ÇAĞ
1. Feodalite
2. Hristiyanlık ve Kilise
C. YENİ ÇAĞ
1. Siyasi İktidarın Laik Bir Temele Oturtulması
2. Egemenin Rakiplerinden Ayrı ve Üstün Bir Güç Olarak Konumlandırılması
3. Egemenin Kendi Koyduğu Yasalardan Bağımsız ve Sınırsız Bir Güçte Olduğunun Esas Alınması
4. Devletin Temelinde Bir Sosyal Sözleşme Bulunduğunun Dile Getirilmesi
D. YAKIN ÇAĞ
IV. EGEMENLİK DOKTRİNLERİ
A. TEOKRATİK GÖRÜŞLER
B. İNSAN İRADESİNE DAYALI GÖRÜŞLER
1. Egemenliği Tek Kişinin İradesine Dayandıran Görüş
2. Egemenliği Topluma Dayandıran Görüşler (Demokratik Teoriler)
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK VE İSLAM DEVLETLERİNDE EGEMENLİK ANLAYIŞI
I. GENEL OLARAK
II. ESKİ TÜRKLERDE EGEMENLİK ANLAYIŞI
A. EGEMENLİĞİN KAYNAĞI
B. EGEMENLİĞİN EL DEĞİŞTİRMESİ
C. HANIN YETKİLERİ VE SORUMLULUKLARI
III. İSLAM HUKUKUNDA EGEMENLİK ANLAYIŞI
A. EGEMENLİĞİ KULLANACAK OLAN OTORİTENİN ALLAH TARAFINDAN TAYİN EDİLMESİ
B. ALLAH'A AİT EGEMENLİĞİ KULLANACAK OLAN OTORİTENİN ÜMMET TARAFINDAN TAYİN EDİLMESİ
C. EGEMENLİĞİN ÜMMETE AİT OLDUĞU GÖRÜŞÜ
IV. EGEMEN GÜCÜ KULLANAN HALİFELİK KURUMU
A. Halifenin İhtilaflı Olan Vasıfları
1. Müçtehit Derecesinde Fıkıh Bilmek
2. Kureyş Kabilesine Mensup Olma
3. Erkek Olması
B. Devlet Başkanı-Halifenin Belirlenmesi
1. Seçim
2. Ahd-İstihlaf
3. Zorla Ele Geçirme
4. Sonuç
V. OSMANLILARDA EGEMENLİK ANLAYIŞI
A. DEVLETİN KURULUŞ YILLARI
B. FATİH VE TEŞKİLAT KANUNNAMESİ
1. Kardeş Katlinin Kanunlaştırılması
2. Kul (Devşirme) Sisteminin Yaygınlaştırılması
3. Rakip Hanedanların Ortadan Kaldırılması
4. İktidarını Kutsallaştırma
5. Vezir-i Azamın (Sadrazamın) ve Divan-ı Hümayunun Yeniden Düzenlenmesi
6. Örfi Hukukun (Sultanın Hukuku) Yaygınlaştırılması
C. YAVUZ SULTAN SELİM VE HİLAFET MESELESİ
D. KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN'IN EVRENSEL EGEMENLİĞİ
E. SALTANAT VERASETİNİN DEĞİŞMESİ
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TANZİMAT DÖNEMİNDE VE KANUN-I ESASİ'DE EGEMENLİK ANLAYIŞI
I. GENEL BİLGİLER
II. SENED-İ İTTİFAK
III. TANZİMAT FERMANI
A. TANZİMAT FERMANI'NIN ÖZELLİKLERİ
B. TANZİMAT FERMANI'NIN UYGULANMASI VE SONUÇLARI
IV. KANUN-I ESASİ
A. İKTİDARIN SINIRLANDIRILAMAMASI
1. Padişahın Yasama Faaliyetlerindeki Rolü
2. Padişahın Heyet-i Mebusanı Feshetme Yetkisi
3. Padişahın Sürgüne Gönderme Yetkisi
B. BATI ANAYASALARINDAKİ EGEMENLİK ANLAYIŞI: KISA BİR KARŞILAŞTIRMA
C. KANUN-I ESASİ VE I. MEŞRUTİYET DÖNEMİNİN ÖNEMİ
D. KANUN-I ESASİ'DE 1909 DEĞİŞİKLİKLERİ: İKTİDARIN SINIRLANDIRILMASI
1. Egemenlik Anlayışındaki Değişim
2. Yürütme Kuvvetine İlişkin Değişiklikler
3. Yasama Kuvvetindeki Değişiklikler
E. 1914 YILI VE SONRASINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER
SONUÇ
KAYNAKÇA