Mecelle'nin dördüncü kitabında düzenlenen havale akdi, temelde borcun naklinin İslam hukuku ve devamında Osmanlı uygulamasında karşımıza çıkan şeklidir. İsviçre / Türk hukukundaki havale usulü ile yapılan ancak nitelik itibariyle Roma / Fransız hukukundaki borç havalesi gibi bir taahhüt havalesi niteliği taşıyan havale kurumu, bu çalışmada İslam hukukunun birincil kaynakları ışığında ele alınmış, Mecelle kapsamında kanunlaştırılan hükümleri de ayrıca incelenmiştir. Osmanlı hukuku özellikle XVI. yüzyıldan itibaren Hanefi mezhebi içerisinde baskın olarak kabul edilen hukuki görüşlere dayanmaktadır. Ancak Mecelle'nin havale kitabında birkaç hususta bu baskın görüşlerden ziyade mezhepte ikincil konumda olan bazı görüşler tercih edilmiştir. Tercih edilen bu görüşler ile birlikte bazı noktalarda klasik dönem Osmanlı uygulamasından ayrılan Mecelle, tedvin ettiği maddelerin yürürlüğe girmesi ile birlikte uygulanacak hukuk bakımından havale kurumunun sınırlarını da belirlemiştir. Bu nedenle çalışmamız, genel olarak İslam hukukunda kabul edilen havale akdinin Mecelle düzenlemesi ile sınırlı tutulmuştur. Bununla birlikte gerek Roma ve diğer Avrupa hukukları gerek İslam hukukunda Hanefi mezhebi dışında kalan diğer fıkıh mezhepleri tarafından benimsenen havale usulleri ve hükümleri de incelenerek konuya karşılaştırmalı bir bakış sağlanmaya çalışılmıştır.(ARKA KAPAKTAN)

 

İÇİNDEKİLER

 

GİRİŞ
§1. Havaleye Dair Temel Meseleler
I. GENEL OLARAK
II. HAVALE KAVRAMI
III. HAVALENİN MAHİYETİ
IV. İSLAM HUKUKUNUN TEMEL KAYNAKLARINDA HAVALE
V. FARKLI HUKUK SİSTEMLERİNDE KARŞILAŞILAN HAVALE YÖNTEMLERİ
A. Borç Havalesi (Roma / Fransız Sistemi)
B. Havale İşlemi (Alman, İsviçre / Türk Sistemi)
C. Havale Akdi (İslam Hukuku / Mecelle Sistemi)
VI. HAVALENİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE BENZER KURUMLARLA KIYASLANMASI
A. Borç Havalesinin Hukuki Niteliği
B. Havale İşleminin Hukuki Niteliği
C. Havale Akdinin Hukuki Niteliği
D. Havalenin Kefalet Akdi ile İlişkisi
E. Havale Akdinin Deyn Satışından Farkı
F. Deynin Havalesi ve Hakkın Havalesi Farkı

 

§2. Havale Akdinin Kurulması ve Şartları
I. HAVALE AKDİNİN UNSURLARI
A. Taraflar
B. Karşılıklı İrade Beyanları (İcap-Kabul)
C. Akdin Konusu
II. İNİKAT ŞARTLARI
A. Ehliyet
B. Akit Meclisi
III. SIHHAT ŞARTLARI
A. İrade Beyanlarının Sıhhati
B. Akdin Konusuyla İlgili Şartlar
IV. NEFAZ ŞARTLARI
A. Ehliyet
B. Akit Meclisi
C. Muhalün Leh ve Muhalün Aleyhin Havaleyi Kabulü
V. LÜZUM ŞARTLARI
VI. İHTİYARİ ŞARTLAR
VII. ŞARTLARA RİAYET ETMEMENİN SONUÇLARI
A. Butlan
B. Fesat
C. Adem-i Nefaz
D. Adem-i Lüzum

 

§3. Havale Akdinin Hüküm ve Sonuçları
I. BORÇ BAKIMINDAN
II. TARAFLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ BAKIMINDAN
A. Muhil ile Muhalün Leh Arasındaki İlişki
B. Muhil ile Muhalün Aleyh Arasındaki İlişki
C. Muhalün Aleyh ile Muhalün Leh Arasındaki İlişki
III. İTİRAZ VE DEF'İLER
IV. TEMİNATLAR
V. HAVALEDE VADE
VI. HAVALEDE RÜCU
VII. HAVALEDE İSPAT

 

§4. Havale Akdinin Sona Ermesi
I. İFA
II. İBRA
III. TAKAS
IV. MUHALÜN BİHİN TEKRAR BAŞKASINA HAVALESİ
V. TARAFLARDAN BİRİNİN ÖLÜMÜ
VI. ALACAKLI VE BORÇLU SIFATLARININ BİRLEŞMESİ
A. Halefiyet
B. Muhalün Aleyhin Alacağı İktisap Etmesi
VII. HAVALENİN İPTALİ
A. Teva
B. Akdin Feshi
C. Ödeme İmkansızlığı
VIII. BORCUN MUHİLİN ZİMMETİNE DÖNMESİ

 

§5. Uygulama Bakımından Havale Akdi
I. MECELLE'DE HAVALE AKDİNİN İŞLENİŞİ
A. Kitab'ül-Havale'nin Hazırlanışı
B. Tartışma Konusu Olan Hükümler
II. HAVALENİN KIYMETLİ EVRAK HUKUKU VE SÜFTECE BAKIMINDAN İNCELENMESİ
III. OSMANLI UYGULAMASINDAN HAVALE ÖRNEKLERİ
A. Kadı Sicillerinde Geçen Bazı Karar Örnekleri
B. Ceride-yi Mehakim'de Geçen Bazı Karar Örnekleri (XIX. Yüzyıl Sonu)
SONUÇ

 

KAYNAKÇA
EKLER