İdarenin kanunla çizilen sınırlar dahilinde hareket edip etmediğini incelemekle kendini sınırlayan kanuna uygunluk denetimi anlayışı, vergilendirmenin Anayasa ile AİHS ile belirlenen boyutunun ihmal edilmesine ve mülkiyet hakkının gerektiği gibi korunamamasına yol açabilmektedir. Kanundaki söz konusu koşullar tüm vergisel olayları kapsamaya yönelik ve genel nitelikte iken vergilendirme sonucu doğuran her somut olayın kendine özgü koşulları bulunabilmektedir. İdare her ne kadar kanunla çizilen sınırlar dahilinde hareket etmiş olsa bile somut olayın kendine özgü koşullarının dikkate alınmaması ve idarenin bağlı yetki ile hareket ettiği ve kanundaki sınırları çiğnemeyeceği yönündeki yaklaşım, kanundaki genel koşulların birebir uygulanmasının ölçüsüz ve adalete aykırı sonuçlar üretmesine engel olamamaktadır. Türk Hukuk düzeninde mülkiyet hakkının kapsamı, koşulları ve korunma yöntemi kural olarak kanuna eşit (AİHS) ya da kanundan daha üst (Anayasa) düzeyde bulunan hukuk kaynaklarıyla düzenlenmiştir. İdari yargıcın hukuka uygunluk denetiminde vergilendirme işleminin sebep, konu ve amaç unsurlarına sadece kanuna uygunluk düzleminde yaklaşmaması, bu unsurları Anayasa ve AİHS'ye uygunluk boyutuyla da okuması ve değerlendirmesi gerekir. Bireysel başvuru sisteminin ikincillik prensibi ve temel hak ve özgürlüklerin öncelikle iç hukukta korunması gerekliliğine dayanan temel felsefesi de bu yaklaşım biçimini gerekli kılmaktadır. Anayasa ve AİHS'nin idari davalarda doğrudan uygulanabilirliğinin kabul edilmesi yoluyla idari yargı mercileri, Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatları temelinde vergilendirme işleminin kanuni dayanağının hukuken belirli ve öngörülebilir olup olmadığını, bu işlemle kamu yararına dayalı bir amacın gerçekleştirilmesinin gözetilip gözetilmediğini ve ulaşılmaya çalışılan söz konusu amaç ile vergilendirme işlemi arasında bir ölçülülük ilişkisinin bulunup bulunmadığını da incelemeleri gerekir. Somut olayın koşulları bağlamında daha adil bir sonuca ulaşılması yargısal yorumun bu perspektifi kazanmasına bağlıdır.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİ UYUŞMAZLIĞI DOĞURAN İŞLEMLERİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN DENETİMİNDE HUKUKA UYGUNLUK BLOKUNUN YENİDEN YORUMLANMASI
I. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KORUNMASINDA İDARİ VE YARGISAL MAKAMLARIN ROLÜ
II. UYGULAMADA İDARİ İŞLEM VE EYLEMLERİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN DENETİMİ
III. BİREYSEL BAŞVURUNUN REFERANS BELİRLEMEDE NEDEN OLDUĞU DÖNÜŞÜM
A. Bireysel Başvurunun Türk Hukuk Sisteminde Kabulü
B. Süper Temyiz Mercii Algısı ve Bireysel Başvuru Mercilerinin Denetimi ile İdari Yargı Denetimi Arasındaki Güncel Farklar
C. Bireysel Başvuru İncelemesinde Benimsenen İlkelerin İdari Yargının Hukuka Uygunluk Denetiminde Uygulanması Zorunluluğu
D. Milletlerarası Andlaşmaların Türk Hukuk Düzenindeki Yeri
E. Anayasa'nın İdari Davalarda Uygulanabilirliği
İKİNCİ BÖLÜM
MÜLKİYET HAKKININ VERGİLENDİRME YOLUYLA SINIRLANDIRILMASI
I. VERGİLENDİRME YETKİSİ
II. HAK VE ÖZGÜRLÜK KAVRAMLARI, HAKLARIN SINIFLANDIRILMASINA ELEŞTİRİLER VE DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
A. Hak ve Özgürlük Kavramları
B. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması
C. Temel Hak ve Hürriyetlerin Vergilendirme Yoluyla Sınırlandırılması
III. VERGİLENDİRME YOLUYLA TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERE MÜDAHALEDE KAMU GÜCÜ TASARRUFLARI
A. Kanuni Tasarruflar
B. İdari Tasarruflar
C. Yargısal Tasarruflar
IV. ANAYASA VE AİHS'DE MÜLKİYET HAKKI
A. Anayasa'da Mülkiyet Hakkı
B. AİHS'de Mülkiyet Hakkı
C. Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararlarında Mülkün Varlığı
D. Mülkiyet Hakkına Müdahalenin Varlığı ve Türü
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MÜLKİYET HAKKININ VERGİLENDİRME YOLUYLA SINIRLANDIRILMASINDA ANAYASA VE AİHS'DE ÖNGÖRÜLEN GÜVENCELER
I. ANAYASA VE AİHS BAĞLAMINDA VERGİLENDİRME YETKİSİ
A. Anayasa'da vergilendirme yetkisi
B. AİHS ve AİHM Uygulamasında Vergilendirme Yetkisi
II. ANAYASA VE AİHS'DEKİ TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANMASINA İLİŞKİN GÜVENCELERE GENEL BİR BAKIŞ
A. Anayasa'nın 12 ve 13. Maddeleri
B. AİHS'deki Sınırlama Güvenceleri
III. VERGİLENDİRME YOLUYLA MÜLKİYET HAKKINA MÜDAHALENİN KANUNA DAYANMASI
A. AİHS ve AİHM Uygulaması Uyarınca Müdahalenin Hukuki Bir Dayanağının Bulunması
B. Kanuna Dayalı Olmanın Kanuna Uygun Olmadan Farkı
C. Kanuna Dayalı Olma Ölçütünde Anayasa'ya Uygunluk Bloku
D. Kanuna Uygun Olma Ölçütü Yönünden İdari Yargı Merciinin Olması Gereken Hukuka Uygunluk Denetimi
IV. MÜDAHALENİN ANAYASA'NIN İLGİLİ MADDESİNDE BELİRTİLEN SEBEPLERE BAĞLI OLMASI/MÜDAHALENİN MEŞRU AMACI
A. Anayasal Güvenceler
B. AİHS'de Sağlanan Güvenceler
C. İdari İşlemin ya da Dayanağı Kanun Normunun Meşru Bir Amaç Gözetmesi Gerekliliği Ölçütü Yönünden İdari Yargının Olması Gereken Hukuka Uygunluk Denetimi
V. MÜDAHALENİN ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNE AYKIRI OLMAMASI
A. Ölçülülük İlkesi
B. Ölçülülük İlkesinin Unsurları
C. Vergilendirmede Ölçülülük
D. AİHM'nin Vergilendirmede Orantılılık ile İlgili Yaklaşımı
E. Anayasa Mahkemesinin Vergilendirmede Ölçülülüğe İlişkin Yaklaşımı
F. İdari Yargının Hukuka Uygunluk Denetimi ve Ölçülülük İlkesi
VI. ANAYASA'NIN 13. MADDESİNDE ÖNGÖRÜLEN DİĞER ANAYASAL İLKELER
A. Müdahalenin Hakkın Özüne Dokunmaması
B. Müdahalenin Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Aykırı Olmaması
C. Müdahalenin Anayasa'nın Sözü ve Ruhuna Aykırı Olmaması
D. Müdahalenin Laik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı Olmaması
VII. DEVLETİN POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİ
A. Devletin Pozitif Yükümlülükleri Açısından Destek Norm: Sosyal Devlet İlkesi
VIII. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KÖTÜYE KULLANILAMAMASI
IX. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KULLANILMASININ KISMEN YA DA TAMAMEN DURDURULMASI
X. YABANCILARIN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİNİN KISITLANMASI
XI. VERGİLENDİRME YOLUYLA MÜLKİYET HAKKINA MÜDAHALELERDE EŞİTLİK İLKESİ/AYRIMCILIK YASAĞI
A. Anayasa'nın 10, 35 ve 73. Maddelerinde Öngörülen Vergilendirme Yoluyla Mülkiyet Hakkına Müdahalelerde Eşitlik İlkesiyle Bağlantılı İlkeler
B. AİHS'nin 14. Maddesi ve AİHS'nin Eki 1 No'lu Protokol'ün 1. Maddesi
C. Anayasa Mahkemesi ve AİHM'nin Vergilendirme Yoluyla Mülkiyet Hakkına Müdahalelerde Ayrımcılık Yasağıyla İlgili İnceleme Yöntemi/Değerlendirme Kriterleri
D. Vergi Uyuşmazlığından Doğan İdari Davalarda Ayrımcılık Yasağının Korunması
GENEL DEĞERLENDİRME VE ÇÖZÜM ÖNERİSİ
SONUÇ
KAYNAKÇA