AİHM ve Almanya örneklerinde "geçici tedbir" (interim measures/einstweilige Anordnung) olarak ifade edilen usul hukuku aracı, 6216 sayılı Kanunda sadece "tedbir" sözcüğüyle karşılanmıştır. Ancak Türk usul hukuku mevzuatındaki diğer geçici koruma tedbirleriyle aynı işlevi gören bu kurumun da bir üst başlık olan geçici hukuki koruma araçları altında ele alınması gerektiği konusunda kuşku yoktur. Geçici hukuki koruma araçları, asıl yargılamayı tamamlayan, yargılama ile ulaşılmak istenen amacın, kesin hükümden sonra infaz edilebilir olmasını sağlayan, bu anlamda da muhakemenin etkili sonuç doğurmasını sağlayan güvencelerdir. Geçici hukuki koruma, somut olarak maddi hukuka ilişkin hakkın gerçekleştirilmesine, elde edilmesine hizmet etmemekle birlikte, asıl yargılamada verilen hükmün gerçekleştirilebilmesi yolunu açık tutmak suretiyle ona yardımcı olarak etkili bir hukuki koruma garantisi sağlar. Bu çalışma, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin içtihatları doğrultusunda Avrupa Konseyi bünyesindeki insan haklarını koruma mekanizmasını, bir iyi-örnek olarak Almanya'yı ve Türkiye'yi ele almaktadır. Dolayısıyla hem uluslararası, hem de ulusal düzlemde hukuk karşılaştırması yapmaktadır. İki ulusal hukuk sistemindeki farklılıklar, karşılaştırmalı bir çalışma yapmanın önünde bir engel olmadığı gibi, aksine yaklaşık altmış yıldır anayasa şikayeti deneyimine sahip olan Almanya'nın normatif düzenlemelerinden olduğu kadar, Federal Alman Anayasa Mahkemesi'nin içtihatlarından ve Alman hukuk öğretisinden Türkiye uygulaması için öğrenilecek çok şey mevcuttur. Aynı şekilde bireysel başvuru hakkı, Anayasanın 148. maddesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'yle ilişkilendirildiği için uluslararası boyutun da katılması Türkiye uygulaması için kaçınılmazdır.(ÖNSÖZDEN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI İNSAN HAKLARINI KORUMA MEKANİZMALARINDA GEÇİCİ TEDBİR
I. Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı (UAD) (International Court of Justice)
A. Geçici Tedbir Talebinde Bulunma Yetkisine Sahip Olanlar
B. Geçici Tedbir Kararlarının Muhatabı
C. Geçici Tedbir Kararı Almaya Yetkili Organ
D. Yetki Sorunu ve Kabul Edilebilirlik Denetimi
E. Geçici Tedbir Kararı Öncesi Duruşma Yapılması ve Tarafların Dinlenmesi
F. Geçici Tedbir Kararlarının Bağlayıcılığı Sorunu
II. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi (UN Human Rights Committee)
A. Geçici Tedbir Talebinde Bulunma Yetkisine Sahip Olanlar
B. Geçici Tedbir Kararı Almaya Yetkili Organ
C. Geçici Tedbir Kararlarının Bağlayıcılığı Sorunu
III. Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi (AAİHM) (Inter-American Court of Human Rights)
A. Geçici Tedbir Talebinde Bulunma Yetkisine Sahip Olanlar
B. Geçici Tedbir Kararlarının Muhatabı
C. Geçici Tedbir Kararı Vermeye Yetkili Organ
D. Yetki Sorunu ve Kabul Edilebilirlik Denetimi
E. Geçici Tedbir Kararı Öncesi Duruşma Yapılması ve Tarafların Dinlenmesi
F. Geçici Tedbir Kararlarının Bağlayıcılığı Sorunu
IV. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) Kapsamında Geçici Tedbir
A. Avrupa İnsan Hakları Komisyonu (AİHK) Dönemindeki Uygulama
B. 11. Protokol Sonrasında Geçici Tedbir Kurumunun Normatif Dayanağı
C. AİHM İçinde Geçici Tedbirler İçin Öngörülen Yapısal Dönüşüm
D. Geçici Tedbir Kararı Verilebilmesinin Usuli Koşulları
1. Talepte Bulunma Yetkisine Sahip Olanlar
2. Geçici Tedbir Kararlarının Muhatabı
3. Kabul Edilebilirlik Denetiminin Yapılması Sorunu
4. Geçici Tedbir Kararının Verilme Zamanı ve Süresi
5. Geçici Tedbir Talebinde Bulunma Usulü
E. Geçici Tedbir Kararı Verilebilmesinin Maddi Koşulları
1. Telafi Edilemez Bir Zararın Gerçekleşmesi Tehlikesi
2. Geçici Tedbir Konusu Yapılabilecek Haklar Tartışması
F. Geçici Tedbir Kararlarının Bağlayıcılığı Sorunu
1. AİHM İçtihadının Gelişimi
2. Geçici Tedbir Kararlarının Yerine Getirilmemesinin Sonucu
3. Olaechea Cahuas v. Spain Kararı Sonrasında AİHS madde 13 ve 34 İlişkisi

İKİNCİ BÖLÜM
ALMAN ANAYASA MAHKEMESİ'NİN ANAYASA ŞİKAYETİ BAŞVURULARINDA GEÇİCİ TEDBİR UYGULAMASI
I. Federal Alman Anayasa Mahkemesi'nin (FAYM) Yapısına ve Anayasa Şikayeti Hakkına İlişkin Genel Açıklamalar
II. Almanya'da Geçici Tedbirin Normatif Dayanakları
A. Anayasa Madde 19/IV
B. Federal Anayasa Mahkemesi Kanunu (FAYM Kanunu)
III. Alman Hukukunda Geçici Tedbir Kurumunun Dogmatik Değerlendirmesi
IV. Geçici Tedbir Kararının Usuli ve Maddi Koşulları
A. Usuli Koşullar
1. Yetkili Organ
2. Re'sen Karar Verme Yetkisi ve Talep Koşulu
3. Geçici Tedbire Karar Verilebilecek Zaman ve Tedbirin Süresi
4. Kabul Edilebilirlik Değerlendirmesinin Yapılması (Kural ve İstisnalar)
5. Duruşma
6. İtiraz Hakkı
7. Geçici Tedbir Kararlarının İcrası ve Bağlayıcılığı
8. Tazminat Sorumluluğu Tartışması
B. Maddi Koşullar
1. Bir Anayasal Uyuşmazlığın Varlığı
2. Geçici Tedbir Nedenlerinin Varlığı
3. İkincillik İlkesinin Uygulanması
4. FAYM'nin Çifte Hipotez Formülü: Esas Uyuşmazlıktaki Taleple Geçici Tedbir Kararı Arasındaki İlişki
5. Geçici Tedbirin Niteliği (Kesin Hüküm) ve İçeriği
V. Alman Hukuk Uygulamasının Değerlendirilmesi

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK ANAYASA YARGISINDA GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA TEDBİRLERİ
I. Genel Yargılama Usullerinde Geçici Hukuki Koruma
A. Medeni Usul Hukuku
B. Ceza Muhakemesi Hukuku
C. İdari Yargılama Usulü Hukuku
II. Anayasa Yargısında Geçici Hukuki Koruma Tedbirleri
A. Norm Denetiminde Yürürlüğün Durdurulması
1. 1961 Anayasası Dönemindeki Tartışma
2. 1982 Anayasası Dönemindeki Uygulama
3. Anayasa Mahkemesi'nin Yürürlüğü Durdurma Kararlarıyla İlgili Genel Tespitler
4. Öğretideki Görüş ve Tartışmalar
B. Diğer Dava Türlerinde Geçici Hukuki Koruma Tedbirleri
C. Bireysel Başvuru Kapsamında Kabul Edilen Tedbir
1. Bireysel Başvurunun İşlevi ve Türk Hukukunda Kabul Nedenleri
2. 6216 Sayılı Kanundaki Bireysel Başvuru Kapsamında Tedbir
3. 6216 Sayılı Kanun ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü Arasındaki Düzenleme Farkı
4. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Tedbirin Uygulanması
5. Anayasa Mahkemesi'nin Türk Hukuk Sistemindeki Usul Hukuku Düzenlemeleriyle İlişkisi ve Tedbir Kararı Alma Yetkisinin Normatif Çerçevesi
SONUÇ VE ÖNERİLER

KAYNAKÇA