Bugün tıp ve biyoteknoloji alanındaki gelişmelere baktığımızda insan yaşamının uzatılması, yaşlanmanın yavaşlatılması, yeni teknikler sayesinde hastalıkların önceden bilinmesi ve tedavi edilmesi mümkün hale gelmiş, ilaç ve tedavi seçenekleri çoğalmış, sigorta sistemlerini çeşitlenmiştir. Ancak bu çeşitlilik bunların sunumu ve kullanılması açısından sorunlar yaratmakta, gittikçe büyüyen sektör ve gelişmelerin yarattığı karmaşıklık karşısında kendini daha aciz ve güçsüz hisseden hastalar için haklarının korunması ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda ortaya çıkan hasta haklarının ana çatısını da "hastanın kendi geleceğini belirleme" hakkı oluşturmaktadır. Bu hak; tedavi, teşhis ve riskler hakkında bilgilendirilen hastanın kendi tedavisini yönlendirme ve bu konuda karar verici pozisyonda olmasını sağlar. Buna göre, tedavinin kabulü, alternatif tedaviler arasından yapılacak seçim veya tedavinin tümüyle reddi, hastanın özgür iradesiyle belirlenir. Hasta yaşama dair planları, tasarıları, inançları ve değerleri olan bir kimse olarak, kendi sağlığını ilgilendiren durumlarda ilke olarak karar verme yetkisine sahip kişidir. Hastanın kendi geleceğini belirleme hakkı da, karar verme aşamasında hasta irade ve inisiyatifini esas alan bu anlayışı somutlaştırmaya çalışmaktadır. Bu hak aynı zamanda geleneksel hasta hekim anlayışından kayılarak, hasta özerkliğinin teşvik edildiği modellerin benimsenmesinde de önemli ölçüde etkili olmuştur. Hasta hakları Bildirgelerinde yer verilmiş olmasının dışında hiçbir düzenlemede açıkça yer almayan söz konusu hak, çoğu kez bilgilendirilmiş rıza öğretisi veya ötanazi kapsamında düşünülmektedir. Oysa bilgilendirilmiş rıza bu hakkın gerçekleşmesini sağlayan bir güvence, ötanazi ise benimsenen görüşün aksine ölüm hakkının değil, bu hakkın kullanımın sonucu olarak ortaya çıkan bir uygulamadır. Dolayısıyla bu kavram karışıklığının çözülmesi, gerçekte hastanın kendi geleceğini belirleme hakkı var mıdır sorusuna verilecek yanıtta kendini gösterecektir. Çalışmada konu, ağırlıklı olarak insan hakları boyutuyla ele alınmış, bu açıdan Anayasa ve Biyotıp Sözleşmesi düzenlemeleri, kanunlarımızda bulunan çeşitli hükümler hakkın hukuksal temellerini ortaya koymak bakımından yol gösterici olmuştur.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
HASTANIN KENDİ GELECEĞİNİ
BELİRLEME HAKKININ HASTA HAKLARI İÇİNDEKİ YERİ
I. HASTA HAKLARI KAVRAMININ OLUŞUMU
A. Tıp ve İnsan Hakları
B. Sağlık Hakkı ve Gelişimi
C. Bilimsel ve Teknik Gelişmeler
D. Sosyal Gelişmeler
II. HASTA HAKLARI TANIMI VE İÇERİĞİ
A. Kavram/Terminoloji
B. Hasta Haklarının Gelişim Süreci
C. Temel Hasta Hakları
D. Değerlendirme

İKİNCİ BÖLÜM
HASTANIN KENDİ GELECEĞİNİ BELİRLEME HAKKININ TEMELİ, DÜZENLENMESİ VE KORUNMASI
I. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının Temelleri
A. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının Düşünsel Temelleri
B. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının Hukuksal Temelleri
II. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının Düzenlenmesi
A. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının İçeriği
B. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının Sınırları
C. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının Güvencesi Olarak Bilgilendirilmiş Rıza (informed consent)
III. HASTANIN KENDİ GELECEĞİNİ BELİRLEME HAKKININ KORUNMASI
A. Karşılaştırmalı Hukukta Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının Korunması
B. Türk Hukukunda Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkının Korunması

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HASTANIN KENDİ GELECEĞİNİ BELİRLEME HAKKININ GERÇEKLEŞMESİNDE ARACI HAKLARIN ETKİLERİ
I. Yaşama Hakkı
A. Koruma Alanı ve Niteliği
B. Yaşama Hakkının Sınırları
C. Yaşama Hakkı Karşısında Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı
II. İnsan Onuru
A. Terminoloji/Kavram
B. İnsan Onuru Kavramının İçeriği
C. İnsan Onurunun Uluslararası Düzenlemelerde Yer Alması
D. İnsan Onurunun Hukuksal Niteliği
E. Türkiyede İnsan Onurunun Korunması
F. İnsan Onuru ve Hasta
G. İnsan Onurunun Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı Açısından Değerlendirilmesi
III. Özel Yaşamın Gizliliği ve Korunması
A. Genel Olarak
B. Hasta Açısından Özel Yaşamın Gizliliği
C. Özel Yaşamın Gizliliğinin Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı Açısından Değerlendirilmesi
SONUÇ

KAYNAKÇA